Stichting Cirkeltoezicht

In onze zoektocht naar rolmodellen voor een grotere diversiteit bij Raden van Toezicht (RvT) en binnen besturen, zijn wij op zoek gegaan in ons eigen netwerk. Een van de vrouwen die door ons als rolmodel wordt gezien, is Mathilde Stam. Mathilde woont met haar man in Meppel. Haar dochter is master student en woont op kamers. Mathilde is sinds oktober 2021 directeur-bestuurder van Stichting Welzijn Ermelo en sinds januari 2023 Member van SER Topvrouwen.

Daarnaast is Mathilde voorzitter van de Stuurgroep Financieel Café, in Ermelo, Lid van de Raad van Toezicht Maatschappelijke dienstverlening Flevoland, voorzitter van de Werkgroep Positief Samenwerken in Ermelo en docent aan de Universiteit Leven Lang Leren (U3L).

Welkom, Mathilde, je begrijpt dat wij een vrouw met een dergelijk CV als rolmodel zien!

“Dank je! Maar, wat een mooie naam: Cirkeltoezicht. Wat betekent deze naam?”

Cirkeltoezicht staat voor het rond maken van de cirkel, als het gaat om toezichthouden en besturen. Dit doe je niet top down. De cirkel van diversiteit, weergegeven met kleuren in ons logo. Geen scherpe randjes en alles is met elkaar in verbinding.

Maar laten we met het interview beginnen. Wie ís Mathilde?

“Ik ben opgegroeid in Zuid-Afrika, in de tijd van Mandela en bisschop Tutu. Ik heb hen ook echt meegemaakt.”

Wij horen inderdaad aan de manier waarop Mathilde spreekt dat zij haar roots in Zuid-Afrika heeft. Aan de uitspraak en tijdens het interview ook zeker in haar visie, normen en waarden.

“In 1978 zijn wij met hele gezin naar Nederland gekomen. Mijn vader was concertpianist en mijn moeder (ballet)danseres en yogalerares. Als echte pioniers zijn zij begin jaren ’60 naar Zuid-Afrika gegaan. Wij woonden in een gebied dat tegen Namibië aan ligt. Ik ben de oudste van vijf kinderen. Het motto in onze jeugd was: “Ubuntu”, wij leerden het met elkaar én met weinig te doen.”

Kun je daar voorbeelden van geven?

“Wij waren zelfvoorzienend. De boer, de leraar, de predikant, ze vormden een cirkel die in het meeste voorzag. Met raad en daad. Voor een bezoek aan een arts moesten wij ver rijden. Wij waren de laatste generatie in de tijd van apartheid. Binnenshuis verliep het samenleven met onze bedienden in harmonie, wij leerden veel van de oorspronkelijke bevolking. Er was wederzijds respect en zorg voor elkaar. Buiten was er apartheid. Toen ik acht jaar oud was, zijn wij verhuisd naar de stad. Mijn vader werd hoofd van de Opera en deed zijn opleiding als dirigent van opera’s in o.a. Milaan. We hebben daarvoor een jaar in Italië gewoond. Dat was weer een héél andere wereld.

Op mijn 16^e gingen wij vanuit Zuid-Afrika terug naar Nederland vanwege heimwee van mijn ouders en een baan van mijn vader in Noord Nederland. Door taalproblemen koos ik eerst voor het HBO en daarna voor de universiteit. Mijn ervaring met Ubuntu nam ik mee; tevreden zijn met eenvoud.”

Kun je dat nader toelichten?

“Het inspireert mij tegengestelde belangen met elkaar te verbinden. Dat is mijn drive.

Weer even terug: toen ik acht jaar was zijn wij verhuisd naar Bloemfontein. Wij woonden vanaf dat moment in een elite wereld. Ik zat op een meisjesschool. Alles was even mooi en keurig. Je begrijpt, ik had heel veel moeite met aanpassen. Mijn vrije geest en gevoel voor saamhorigheid, het meisje uit de woestijn botste met de nieuwe cultuur. Ik heb één jaar op deze school gezeten, begon te stotteren en was ontzettend eenzaam. De directeur van deze school had gelukkig goed oog voor mij en zei tegen mij: zorg dat je niet ongelukkig blijft. Vervolgens ben ik naar een ‘gewone’ school gegaan, waar arm en rijk aanwezig waren, meiden en jongens. Een school met veel ruimte voor talenten op het gebied van taal en bètavakken en met eerstegraads docenten voor cultuur, muziek en sport. Iedereen op school had wel een talent, wat dan in de spot lights werd gezet, waarbij we oprecht klapten met alle anderen. Overal slim in zijn was geen must. Iedereen is bijzonder, op zijn manier uniek. Dat succes vieren is iets wat ik nog graag doe in mijn eigen organisatie. Daar oog voor hebben vind ik erg belangrijk.”

Hoe kom je bij de SER Topvrouwen terecht?

“Topvrouwen vind ik waardevol, omdat je ervaring kunt delen en door kunt geven. Ik ben een groot voorstander van jonge vrouwen op komende topposities.

Onze samenleving is enorm multicultureel. Diversiteit gaat veel verder dan man-vrouw en waar je geboren bent. We zijn ook divers in achtergronden: de een kan goed leren, een ander werkt graag met de handen. Ik verbind graag arm en rijk en verschillende culturen met elkaar. Zo ook met geloof en humanisme. Mensen boeien mij. Mensen leer je kennen als je openstaat voor elkaar.”

Ben je ervoor gevraagd of heb je je aangemeld?

“Ik heb mij op aanraden van een ander aangemeld. Zij bepalen of je member wordt op basis van je achtergrond en ervaring. Ik was er door een ander op geattendeerd en had er wel al over nagedacht, wat mijn meerwaarde kon zijn. Mijn drive hierbij is andere jonge vrouwen te inspireren voor topposities. Dit doe ik in mijn dagelijks werk, maar ook daarbuiten. Soms door op te treden als ervaringsdeskundige, docent of te ondersteunen als coach.”

En hoe draag jij bij tot meer diversiteit in de top van organisaties?

“Bij mijn eigen organisatie, Welzijn Ermelo, werk ik als directeur-bestuurder met mijn eigen Raad van Toezicht. Ik heb een mooi divers team met bijvoorbeeld ook iemand die vluchteling is geweest. Er is een goed evenwicht tussen mannen en vrouwen, leeftijd en in achtergronden. 
In de Raad van Toezicht waar ik zelf in zit, hebben we een goed evenwicht tussen mannen en vrouwen en willen we nog diverser zijn. We geven dit straks ook vorm in een nieuwe vacature.“

Hoe verloopt de werving van leden RvT?

“Een vacature wordt opengesteld. Er is een commissie die hierover gaat. Belangrijk is ook helder te zijn in wat je zoekt, bijvoorbeeld een kandidaat voor een aandachtsgebied financiën of HRM. 
In Ermelo zijn er veel culturen en nu ook veel vluchtelingen. Dit biedt kansen. Onze organisatie Welzijn Ermelo organiseert ‘De dag van de dialoog’ om elkaar beter te leren kennen. Dit loopt heel goed en levert mooie relaties op. Prachtig als je dat ook kunt integreren in besturen en Raden van Toezicht. Vanuit de maatschappij gebeuren er zulke mooie dingen!”

Wat zijn in jouw optiek de verschillen tussen mannen en vrouwen?

Een vrouw brengt wel een andere dynamiek. Qua talenten is er geen verschil. Veel besturen kijken naar de beste, terwijl ik meer gevoelig ben voor de drive van mensen, hierin kansen wil geven. Niet altijd de beste in alles willen selecteren maar juist degene die het wel in zich heeft, maar nog onvoldoende kansen heeft gehad. Die nog kan groeien in een functie. Ook bij het werven van werknemers selecteer ik niet altijd op het hebben van de beste diploma’s. Het resultaat is dat we binnen Welzijn Ermelo heel wat diverse talenten in huis hebben waar we zelf ook veel van kunnen leren! Terug naar man-vrouw: Over het algemeen vind ik vrouwen organisatorisch beter, meer verbindend en overzien ze sneller het totaal plaatje.”

Zijn die er ook als het gaat om leeftijd of andere issues?

“Leeftijd is ook belangrijk. Ik werk graag samen met jongeren: zij brengen een andere dynamiek en ervaring met zich mee. Bijvoorbeeld met elektronica of ICT: zij zijn al klaar als ik nog moet beginnen. Jongeren kunnen zoveel energie, ontwikkeling en nieuwe kennis meebrengen. Zij zijn onze toekomst. Hun frisse kijk op thema’s is voor mij een spiegel die ik mij graag voor wil houden. Daarin bof ik ook met mijn dochter die Natuurwetenschap en Innovatiemanagement heeft gestudeerd in Utrecht. Ze denkt met anderen na over zorg, gezondheid en wetenschap voor nu en in de toekomst.”

Wat was je eerste ervaring in een RvT?

“In 2011 werd ik lid van de RvT van Stichting Openbaar Voortgezet onderwijs in Coevorden. Dat was een prachtige tijd, ik heb twee periodes van vier jaar volgemaakt. 
Ik was toen bewust geen voorzitter, maar vice-voorzitter. In die tijd was ik zelf directeur in een aangrenzende regio. Ik heb het voorzitterschap heel bewust afgewogen ter voorkoming van beeldvorming over rollen.”

Hoe ben je RvT-lid geworden?

“Ik ben erop gewezen. Ik was directeur en liet hier en daar vallen dat ik open stond voor een RvT functie. 
Via het netwerk werd ik getipt dat er een vacature was. Ik heb gesolliciteerd en ben aangenomen voor mijn portefeuille: zorg en passend onderwijs. En vanuit mijn maatschappelijke achtergrond. Al veel eerder heb ik Onderwijs, Welzijn en Cultuur met elkaar verbonden. Zoek het voor kinderen niet alleen in de zorg of voetbal, maar ook in theater en cultuur. In mijn functie heb ik hier ook een plan voor gemaakt. Ik had veel ideeën en kon ook het geld regelen. Het is een ongelofelijk succes geworden. Wij richten ons op kinderen uit de lagere sociale klassen. Zij hebben niet altijd de mogelijkheid ervaring op te doen met verschillende sporten, kunst en cultuur.” 

Zijn er veranderingen tussen nu en 8 jaar geleden die jij belangrijk vindt?

“Er zijn goede ontwikkelingen. We besturen bewuster op risico’s. Een voorbeeld is het uitvoeren van een zelfevaluatie. Dat was vroeger minder aan de orde en heeft veel meer aandacht gekregen. Wij zijn er ook om van elkaar te leren. Mijn Ubuntu verleden kan ik hiervoor veelal goed inzetten: fouten maken mag, je kunt ze ook leren herstellen.

Er is meer integratie gekomen op onderdelen van het maatschappelijke veld zoals politiek, overheid en sport. Zoek steeds de verbinding in plaats van in je eigen hokje te denken. Dit vraagt ook om een andere, meer collectieve bestuursstijl, over je eigen domeinen durven kijken. Je bent nu nog meer ambassadeur van je organisatie en gaat daarmee meer de publieke wereld in. Bijvoorbeeld via social media. Hoe communiceer je dan? Dat wordt steeds belangrijker. Bekijk zaken niet alleen vanuit portefeuilles en werk meer als team. Vroeger werkten we meer in hokjes met voorzitters die meestal de zaken regelden. 

Ik ben een groot voorstander van besluitvorming. Onderwerpen wel van verschillende kanten bekijken, maar dingen in processen laten hangen is voor niemand goed. Het gaat om eigenaarschap, medemenselijkheid en verantwoordelijkheid. Er moet uiteindelijk wel een besluit komen. ..Ubuntu…!

Meestal start ik met alle inzichten en meningen aan tafel. Iedereen is verantwoordelijk voor het besluit. Dan kun je achteraf ook niet zeggen: ”Maar ik was niet betrokken’. Wijkbewoners bijvoorbeeld, hebben genoeg ideeën om in te brengen. 

Ook ben ik gecharmeerd van 360-graden feedback. Anderen betrekken bij hoe je het doet in plaats van beoordeeld te worden door degene die in de aansturing boven je staat.”

Waarmee ben je minder blij?

“Onze jachtige 24 uurs maatschappij. Iedereen is de hele dag bezig. Je merkt dat er minder energie overblijft. Bijvoorbeeld als wij vrijwilligers werven voor bestuursfuncties. We zijn tegenwoordig druk met van alles en nog wat. Goed als we daar wat aan kunnen doen. Zorgen voor meer tijd, ontspanning en zingeving. Een baan in een bestuur of in een Raad van Toezicht met daarna een mooie wandeling in de natuur is gewoon leuk om te doen.”

Wat kenmerkt jou in de rol die je vervult als lid van de RvT?

“Ik ben maatschappelijk betrokken en echt een verbinder en bruggenbouwer tussen mensen, thema’s en tegengestelde belangen. Voorzitterschap wordt me vaak gegund, ook in stuurgroepen. Ik ben erg van een aanspreekcultuur en van de dialoog. In relatie met de ander blijven vind ik belangrijk. Ik ben een visionair en strateeg: ik kan ver vooruit kijken en dat komt eigenlijk altijd uit.”

Wat zie je dan nu, voor over 5 jaar? 

“We bouwen gezamenlijk meer onze samenleving, we zijn intercultureler geworden. Thema’s zoals armoede, gezondheid en welzijn komen meer bij elkaar. Denk bijvoorbeeld aan mensen met verschillende culturele achtergronden en dementie. We investeren nu veel in de Nederlandse taal. Als je dementie hebt, word je korte termijn geheugen veel slechter. Mensen gaan meer terug naar hun eigen taal/dialect en creativiteit. Hierop moeten we ons voorbereiden, bijvoorbeeld op het gebied van inclusie, creativiteit en cultuur.”

Hoe houd je dit allemaal vol?

“Door regelmatig te ontspannen: ik ben dol op de natuur en mijn gezin staat bovenaan.
En ik heb humor, kan goed focussen op wat belangrijk is of niet.”

Is er een Governance code van toepassing bij de organisatie waar jij lid van de RvT bent?

“Ja, wij werken volgens de Governancecode Zorg en werken met een rooster van aftreden. Wij zijn lid van de NTVZ (red.: de vereniging van toezichthouders in zorg en welzijn), doen aan deskundigheidsbevordering en werken met commissies. De Code passen wij toe en willen het beleid nu ook op gaan schrijven. De RvT van Welzijn Ermelo heeft ook net een workshop over Governance gevolgd.
Tijdens de workshop leren we elkaars rollen en kwaliteiten beter kennen en herijken we weer ons beleid. We blijven ons steeds professionaliseren.” 

Wat is jouw levensmotto, Mathilde? Waarschijnlijk weten we dit nu al 😉

“Ubuntu: Ik ben omdat we zijn. Dit is ook een van de quotes op onze website www.welzijnermelo.nl onder het kopje wie zijn WE. 
Het zijn tijden met ingewikkelde maatschappelijke vraagstukken en we moeten ons realiseren dat we elkaar in alle lagen van de samenleving nodig hebben. Het zijn geen tijden meer voor ego’s en hoge torentjes, maar voor echte verbinders, in relatie met mensen. Ik zie te veel dat de schuld ergens anders wordt neergelegd. Je kunt zoveel meer als je zelf onderdeel van de oplossing kunt zijn!
Een voorbeeld is een oud Afrikaans verhaal. Een man had eten gestolen van de gemeenschap. Deze kwam in beraad bij elkaar om deze misdaad met elkaar vanuit verschillende gezichtspunten te bespreken. De chief veroordeelde de daad, wees de dader erop dat hij hulp kon vragen. Maar het zwaarst rekende hij de dorpsgenoten aan, die niet hadden gezien dat het gezin honger had.”