Cirkeltoezicht
Uw partner in goed bestuur en effectief toezicht
Een conflict tussen toezichthouders lijkt soms iets dat zich achter gesloten deuren afspeelt. Een meningsverschil in de vergaderzaal, een wat bits mailtje, een opgestapte voorzitter. Het hoort erbij, toch? Maar wat vaak wordt onderschat, is de impact van zulke conflicten op de hele organisatie. Als de Raad van Toezicht ruziemaakt, gaat dat dieper dan alleen een verstoorde samenwerking aan de top — het sijpelt door naar de bestuurder, het team, en zelfs naar de mensen om wie het eigenlijk zou moeten gaan: de doelgroep, de samenleving, de missie.
Dat zo’n conflict ineens explosief en publiek kan worden, laat de recente clash tussen Elon Musk en Donald Trump zien. Ooit een verrassend strategisch bondgenootschap — inmiddels volledig ontspoord. Wat begon als een innige samenwerking, eindigde in een publieke schermutseling die miljarden aan beurswaarde, politieke goodwill én reputatie kostte.
Het verbond tussen Elon Musk en Donald Trump leek lange tijd vruchtbaar. Musk werd gepresenteerd als hervormer in overheidsdienst, met toegang tot het Witte Huis en tot vertrouwelijke beleidsagenda’s. Zijn bedrijven profiteerden van miljarden aan overheidscontracten, terwijl hij tegelijkertijd zijn politieke invloed uitbreidde. De Tesla-topman, ooit sympathisant van de Democraten, ontpopte zich tot één van de belangrijkste geldschieters van de Republikeinse partij.
Maar het huwelijk begon te kraken toen de resultaten tegenvielen, kritiek toenam, en Musk zich recent openlijk distantieerde van Trumps economische koers. Wat volgde was een hoogoplopende, publieke ruzie via X en Truth Social. Beurskoersen kelderden. Republikeinse politici keerden zich van Musk af. Investeerders spraken zich hard uit. Trumps team hintte op het intrekken van overheidscontracten. Musk sloeg terug met suggestieve beschuldigingen.
Een observator zei treffend: “Kan iemand alsjeblieft zijn telefoon van hem afpakken?” De schade was niet alleen economisch. Ze was institutioneel, politiek én persoonlijk. En precies daar zit de les voor toezichthouders.
Bij maatschappelijke organisaties is de Raad van Toezicht meer dan een formeel controleorgaan. De Raad bewaakt de missie, weegt belangen af, en is vaak de laatste verdedigingslinie tegen ontsporing. Als de leden onderling botsen, zijn de gevolgen reëel en soms desastreus:
Als toezichthouders elkaar dwarszitten, wordt de bestuurder vaak de speelbal. Wie moet hij of zij volgen? Wie spreekt namens ‘de Raad’? Het risico is dat besluiten uitblijven, strategische keuzes worden uitgesteld of dat de bestuurder zich genoodzaakt voelt partij te kiezen — met alle gevolgen van dien.
Teams binnen de organisatie merken het snel als er ‘iets speelt’. Dat uit zich in onzekerheid, roddels, verhoogde werkdruk, of zelfs loyaliteitsconflicten. Mensen weten niet meer waar ze aan toe zijn. En dat tast het moreel aan.
Juist in een Raad van Toezicht moet het gaan over het grotere geheel: het maatschappelijke doel. Als toezichthouders vooral bezig zijn met hun eigen gelijk of hun positie, wie bewaakt dan nog de missie?
En last but not least: als het conflict naar buiten komt — en dat gebeurt vaker dan gedacht — raakt dat de geloofwaardigheid van de hele organisatie. Media-aandacht, wantrouwen bij financiers, afhakers onder partners: reputatie is kwetsbaar.
De les van Trump en Musk is duidelijk: als onderlinge belangen en ego’s groter worden dan de gezamenlijke verantwoordelijkheid, gaat het mis. En snel ook.
Toezicht is meer dan controleren. Het is leiderschap in kwetsbaarheid. In verantwoordelijkheid. In het dienen van iets dat groter is dan jezelf. De botsing tussen Musk en Trump laat zien hoe snel een zorgvuldig opgebouwd bondgenootschap kan veranderen in een destructieve vechtpartij — met schade voor alle betrokkenen.
Laten we dat als waarschuwing zien: ruzie in de top is nooit vrijblijvend. Het is de verantwoordelijkheid van iedere toezichthouder om de organisatie niet mee te sleuren in persoonlijke conflicten. Want als de Raad ruziemaakt, voelt iedereen dat — van de bestuurder tot de baliemedewerker, en uiteindelijk: de samenleving waarvoor het allemaal wordt gedaan.
